29. juli 2013

Elegant og enkel

Nøkkeroser høyrer vel til nokre av dei vakraste blomane i planteverda, så enkel og elegant. Den enkle forma er ikkje tilfeldig, for i lag med liljer og magnolia er blomen veldig enkelt oppbygd, den manglar nemleg den vanlege delinga mellom begerblad og kronblad.  

Det finst både kvite, gule og raude nøkkeroser, og med nyansar av desse. Det er hardføre planter som klarar seg godt i ein hagedam berre nokre få vilkår er oppfylt. Dei trivst best med røtene i leirhaldig substrat og vil helst ha stilleståande vatn, så fontene er ein dårleg kombinasjon i lag med nøkkeroser. Dammen bør heller ikkje botnfryse, så det krever minimum ein meters dybde på ein hagedam i kalde strøk. Skulle dammen vere for grunn går det an å oppbevare nøkkerosa fuktig og kaldt innandørs f.eks i ei bøtte med litt vatn i ein kald kjellar. 

Me planta nøkkerose i dammen vår i fjor, men først i år kom den med blom og langt berre ein. Og eg angrar ikkje, det er ei vakker plante som eg gler meg til blir eit blikkfang midt i dammen. At nøkkerose som mange andre prydplanter også kan etast er jo også eit pluss.




22. juli 2013

Pryd og nytte hand i hand


Det er ofte vanleg å dele hagen inn i ulike avdelingar, der prydhagen ofte er nermast huset og nyttevekst delen er lengst bort. På denne måten kan det bli ei lita amerikareise å finne seg litt salat til maten, og dermed så blir den kanskje gløymt der den står lengst borte i hagen. Grunnen til denne avstanden er at mange ikkje ser på grønsaker som vakre nok til å kunne vere ein del av prydhagen, mykje skyldast det tradisjonelle synet på ein hage full av vakre blomsterplanter. Heldigvis ser det ut til at dette er på veg å endre seg, det er blitt eit større fokus på å bruke jordflekken utanfor huset til å dyrke matvekstar. Men det er ingen grunn til å gi slepp på det vakre av den grunn, det finst mange vakre planter som både har prydverdi og nytteverdi.




Blomkarse (Tropaeolum majus) er vel kjent for dei fleste og er god som eit
pepperaktig innslag i salaten. 
Blomen på kornblomst (Cantaurea cyanus) er fin som eit fargerikt innslag i 
salaten

Rosafarga løvetann (Taraxacum pseudoroseum) er vakker i hagen og spede blad
om våren er god i salaten.

Prærieløk (Allium cernuum, 'Pink Giant') med blomar som eit nyttårsfyrverkeri er 
vakker og blad og løk kan nyttast til mat.

Nattogdag (Viola tricolor) er ein nøysom, og vakker plante der blomen er fullt
etandes og kandiserte fiolblomar kan nyttast som kakepynt.

At ein kan ete bladlilje (Hosta sp.) er vel ukjent for dei fleste, men samanrulla
blad om våren kan tilberedast som asparges.  
Ei hardfør ert med namnet Winterkefen er ein av dei få matertene som også har
vakre tofarga blomar, her får ein verkeleg både pryd og nytte.

Ein grønnkål variant med det flotte namnet Nero di Toscana kan fint brukast som
ei kontrastplante til meir fargesterke blomeplantar, at den er proppfull av
vitaminar og jern er eit fint tilegg.



13. juli 2013

"Norwegian summer"

Winterkefen, ei hardfør ert som kan 
både brukast til pryd og nytte.
I skrivande stund regnar det, vekslar mellom duskregn og høljregn, eigentleg veldig typisk at det regnar på denne tida av året. Riddarsporene står på birstepunktet til å blomstre, høgreeiste og stranke, men regnet tvingar dei ut av posisjon, men eg bryr meg ikkje, dei ser flotte ut uansett om dei er litt rufsete.

Det er blitt lenge sidan eg har skreve her inne, mest fordi tida ikkje har strukke til. I tilegg så må eg innrømme at hagegleda fikk seg ein knekk i år. Vinteren var hard og brutal, tok knekken på mange planter, planter eg har kjent frå dei var frø, og gitt godt stell til dei vart høge kjemper, som f.eks gjerdesolhatten med sine to meter. Kanskje det mest trasige er alle urtene i urtehagen som ikkje klarte vinteren, t.o.m hardføre planter som oregano og mynter gikk ut. Det blir som å ha mista gode sommargjester, dei som kjem årvisst kvart år, viser seg frå si beste side og ikkje krev så mykje tilbake.

Men eg gir meg ikkje så lett, eg har vestlandsblod i årene og dette har vore gjennom harde vintrar før, her er det berre å brette opp ermene og sjå forandringane som ein ny moglegheit, ein moglegheit til  å plante nye spennande planter.

Mykje av våren og forsommaren har gått til sårpleie, opne sår i bed har blitt midlertidig fylt med eittårige sommarplanter i påvente av meir permanente løysingar. Heldigvis sådde eg mange forskjellige spennande stauder i vinter, og desse har no spirt og vil på sikt gi mange nye planter.

Ei stor trøyst er at det har vore godt veksevær så langt i sommar, fin balanse mellom temperatur og fukt har gjeve god vekst for stauder, urter og grønnsaker som byrjar å vise seg frå si beste side.



Blomkarse i kålfeltet

Pastinakk som har overvintra, dekorativ og vil gi 
frø











Del av grønnsaksfeltet med fiberduktunnel og telt som
beskyttar bønner og selleri mot kaldt sommarvær







Blå kongo potet og bondebønne